Menopauza to ostatnia miesiączka. Zanim jednak wystąpi ostatnie krwawienie, zmiany w organizmie kobiety zachodzą przez kilka lat. Zaczynają się najczęściej po 40. roku życia, na kilka lat przed menopauzą (tę kobiety w Polsce przechodzą średnio w wieku 51 lat), i spowodowane są spadkiem aktywności jajników – zaprzestaniem wydzielania przez nie estrogenu oraz progesteronu.
Cały proces jest naturalny i nieunikniony – menopauzę przechodzi każda kobieta. Jednak większość z nas do końca nie wie, czego się po spodziewać. Menopauza obrosła w mity, niedomówienia, ale też współczesne kobiety doświadczają menopauzalnego przejścia w inny sposób niż ich matki i babki.
O co chodzi z tą menopauzą? Bać się jej czy nie? (Spoiler: nie bać, trzeba się tylko odpowiednio przygotować.) Oto krótki przewodnik po kobiecej fizjologii wieku dojrzałego, czyli alfabet menopauzy.
Nawet 55 proc. kobiet w okresie menopauzalnym cierpi na atrofię pochwy.Jaki jest mechanizm tego schorzenia?Wraz ze spadkiem poziomu estrogenu (patrz: E jak estrogen) dochodzi do zanikania nabłonka śluzówki pochwy. Ściany pochwy nie są dostatecznie nawilżane, zmienia się ilość i skład flory bakteryjnej oraz pH. Błona śluzowa pochwy robi się coraz cieńsza – atroficzna, czyli zanikowa. Zostawiona sama sobie zaczyna chorować – mikrourazy i nieprawidłowe środowisko stanowią wrota dla infekcji (patrz: I jak infekcje intymne). Pochwa kobiety, która produkuje estrogen, regeneruje się sama. Gdy estrogenu brak, trzeba o pochwę odpowiednio zadbać i pomóc jej. Jedną z metod – bardzo skuteczną – wsparcia odpowiedniego nawilżenia i regeneracji błony śluzowej pochwy, jest stosowanie dopochwowo drobnocząsteczkowego kwasu hialuronowego (patrz: H jak hialuronian sodu) w formie globulek lub żelu.
Ponad 40 proc. kobiet menopauzalnych zgłasza objawy bezsenności. Na pogorszenie jakości snu wpływa spadek estrogenu i progesteronu, a także uderzenia gorąca (patrz: U jak uderzenia gorąca), które przerywają sen, jak też odczuwane przez kobiety niepokój i lęk (patrz: L jak lęki).
Bóle mięśniowo-stawowe to objaw rzadko kojarzony z nadchodzącą menopauzą, tymczasem wiele kobiet odczuwa bóle miednicy, kolan, barków, łokci, nadgarstków, stawów śródstopia, które utrudniają im funkcjonowanie. Lekarze tłumaczą to tym, że w ciele kobiety jest wiele receptorów estrogenu i gdy zaczyna go brakować, odczuwamy ból, jednocześnie estrogen działa przeciwzapalnie, więc stawy pozbawione tej ochrony są bardziej podatne na urazy i zużycie.
Jak sobie pomóc? W obu przypadkach podobnie: dietą bogatą w fitoestrogeny i aktywnością fizyczną – na przykład ćwiczeniami jogi.
Twarz czerwienieje podczas uderzeń gorąca, często razem z klatką piersiową. Mechanizm uderzeń gorąca (hot flashes) i następującego po nich obfitego pocenia się nie jest do końca znany. Według jednej z teorii podwzgórze, które reguluje temperaturę ciała, błędnie odczytuje sygnały i rozpoczyna proces ochładzania dając impuls naczyniom krwionośnym zlokalizowanym blisko skóry do rozszerzania się w celu zwiększenia przepływu krwi. To powoduje, że skóra staje się czerwona i spocona.
Ostatnie badania wykazały, że treningi siłowe i oporowe są skuteczne w minimalizowaniu tego objawu. Pomoże w tym również unikanie kawy i alkoholu.
Kobiety w wieku okołomenopauzalnym i w latach bezpośrednio po menopauzie są szczególnie podatne na depresję – ocenia się, że ryzyko zachorowania jest w tym okresie 2-5 razy wyższe niż przed rozpoczęciem transformacji menopauzalnej i po jej zakończeniu. Najbardziej zagrożone depresją są kobiety, które w przeszłości miały obniżony nastrój.
Pojawienie się lub nasilenie objawów depresyjnych w przypadku kobiet okołomenopauzalnych jest złożone: powodują je wahania poziomu estrogenu (patrz: E jak estrogen), zmiany w życiu rodzinnym i zawodowym (usamodzielnienie się dzieci, utrata pracy, trudności ze znalezieniem pracy), zła ocena własnej kobiecości, lęk przed jej utratą, niepokój związany z myśleniem o przyszłości, poczucie niepewności, deficyt snu.
Z depresję nie ma żartów – po pomoc należy udać się do specjalistów. W przypadku kobiet menopauzalnych proces leczenia powinien odbywać się przy współpracy psychiatry i ginekologa (patrz: G jak ginekolog).
Estrogeny to grupa hormonów, które odgrywają istotną rolę w rozwoju seksualnym i reprodukcyjnym kobiet. Wytwarzane są w jajnikach, a także – w mniejszej ilości – w nadnerczach i tkance tłuszczowej. Estrogen wpływa na układ rozrodczy, drogi moczowe, serce, układ krwionośny, kości, piersi, skórę, włosy, błony śluzowe, mięśnie miednicy i mózg.
Niski poziom estrogenu można rozpoznać po takich objawach jak częste infekcje dróg moczowych, bolesny seks (z powodu braku nawilżenia pochwy), zmiany nastroju, uderzenia gorąca, nieregularne lub nieobecne miesiączki, tkliwość piersi, bóle głowy, zaostrzenie bólów migrenowych, depresja, problemy z koncentracją, przybieranie na wadze, zmęczenie.
O zbyt wysokim poziomie estrogenu mogą świadczyć takie objawy jak wzdęcia, obrzęk i tkliwość piersi, spadek libido, nieregularne miesiączki, nasilone objawy PMS, wahania nastroju, bóle głowy, napady lęku i paniki, przybieranie na wadze, wypadanie włosów, zimne dłonie i stopy, senność lub zmęczenie, problemy ze snem, problemy z pamięcią. Początek formularza
Folikulotropina (follice-stimulating hormone; FSH) jest hormonem wydzielanym przez przedni płat przysadki mózgowej, opowiada za stymulowanie dojrzewania pęcherzyków jajnikowych w jajniku przed uwolnieniem komórki jajowej z pęcherzyka w momencie owulacji. Wpływa też na zwiększenie produkcji estrogenu.
Poziom FSH u kobiet menopauzalnych rośnie, poziom wskazujący na to, że kobieta przeszła menopauzę (ostatnią miesiączkę) mieści się w zakresie 25,8-135 mlU/ml (badanie z krwi, nie wymaga specjalnego przygotowania i bycia na czczo).
Ginekolog to lekarz, który zajmuje się zdrowiem kobiet przez całe ich życie. Przejście menopauzy nie oznacza, że można przestać kontrolować się u lekarza ginekologa – wręcz przeciwnie. Wizyta diagnostyczna powinna odbywać się raz na rok i obejmować rutynowe badania: dwuręczne badanie fizykalne, z założeniem wziernika z pobraniem wymazu do badania cytologicznego, USG ginekologiczne, palpacyjne badanie gruczołów piersiowych z badaniem ultrasonograficznym oraz mammografię.
Lekarz ginekolog doradzi, jak zadbać o zdrowie pochwy – skieruje również na dodatkowe badania i zaleci odpowiednie wsparcie w nawilżeniu i regeneracji błony śluzowej pochwy.
Czyli kwas hialuronowy. Występuje w organizmie w postaci soli sodowej – w największym stężeniu w skórze, w mazi stawowej, ciele szklistym oka, pochwie, jajnikach i nabłonku endometrium. Jego podstawowym zadaniem jest wiązanie wody – jedna cząsteczka kwasu hialuronowego może związać aż 250 cząsteczek wody!
To sprawia, że nasza skóra jest jędrna i elastyczna, a błony śluzowe nawilżone. Jednak do czasu – z wiekiem, gdy zaczyna brakować estrogenu, poziom kwasu hialuronowego w skórze spada. W efekcie skóra i błony śluzowe wysuszają się, spada ich nawilżenie i pojawia się problem z regeneracją.
Świat kosmetyki i medycyny, nie tylko estetycznej, robi wszystko, żeby pomóc nam uzupełnić niedobory. W sprzedaży dostępne są kremy z kwasem hialuronowym, w gabinetach medycyny estetycznej – preparaty do mezoterapii z kwasem hialuronowym, a w aptekach – globulki i żeledopochwowe z hialuronianem sodu.
Potwierdzoną skuteczność wykazuje drobnocząsteczkowy kwas hialuronowy – wiąże się on z wilgotną wydzieliną błony śluzowej pochwy i tworzy na jej powierzchni żelową powłokę. Długotrwale nawilża i wspiera procesy regeneracji i gojenia.
Infekcje intymne to schorzenia dróg rodnych kobiety. Za ich powstawanie odpowiadają najczęściej grzyby i bakterie. W prawidłowym środowisku pochwy, w której panuje odpowiednia mikroflora, nawilżenie i pH, najczęściej nie mają one szans się namnażać. Jednak gdy poziom estrogenu spada, co ma miejsce w perimenopauzie, równowaga w pochwie zostaje zachwiana –nabłonek pochwy zaczyna zanikać (patrz: A jak atrofia), niedostateczna jest też ilość wydzielin. W efekcie kobiety, które wcześniej nie miały infekcji, zaczynają ich doświadczać. Leczenie antybiotykami często jest skuteczne tylko na chwilę, w krótkim czasie infekcje nawracają.
Jajniki to żeńskie gruczoły płciowe ulokowane przy bocznych ścianach miednicy. Jajniki wydzielają hormony: estrogen, progesteron, relaksynę i androgeny (hormony męskie). W ich wnętrzu dojrzewa pęcherzyk Graafa, w którym znajduje się komórka jajowa.
Mniej więcej po 40. roku życiu zaczyna się powolne wygaszanie funkcji jajników – można to poznać po rozregulowaniu cyklu miesięcznego. Wraz ze spadkiem produkcji estrogenów pojawiają się inne objawy perimenopauzy, aż ostatecznie następuje menopauza, czyli ostatnia miesiączka oznaczająca, że jajniki wyczerpały swoją pulę pęcherzyków jajnikowych i przestały pracować.
Kołatanie serca, inaczej palpitacje, to uczucie, że serce nieprawidłowo pracuje. Kołatanie odczuwa się jako przyspieszoną, mocną pracę serca a potem jej gwałtowne zwolnienie, lub jako nieregularność rytmu. Kołatanie jest częstym zjawiskiem u kobiet perimenopauzalnych i często towarzyszy uderzeniom gorąca (patrz: U jak uderzenia gorąca).
Zaburzenia lękowe to jeden z objawów ze strony układu nerwowego, powodowany u kobiet okołomenopauzalnych przez spadek poziomu estrogenu i progesteronu. Zaburzenia w układzie nerwowym prowadzą do zmian w sferze emocjonalnej i zmniejszenia odporności psychicznej. Oprócz zaburzeń lękowych, częstymi dolegliwościami są napady paniki, zespół lęku napadowego, zaburzenia snu (patrz: B jak bezsenność), depresja (patrz: D jak depresja), nerwica natręctw.
Mucovagin to innowacyjne preparaty z drobnocząsteczkowym kwasem hialuronowym dla kobiet cierpiących na suchość pochwy oraz potrzebujących wsparcia w regeneracji. Stosowanie produktu Mucovagin globulki* zapewnia pochwie długotrwałe nawilżenie, ochronę i warunki do regeneracji poprzez zabezpieczenie błony śluzowej i stworzenie warunków do aktywacji naturalnych mechanizmów obronnych. Natomiast Mucovagin żel* jest produktem o wskazaniach medycznych – posiada właściwości poślizgowe, przy czym nie jest zwykłym lubrykantem, wspiera nawilżenie i odbudowę błony śluzowej pochwy, dzięki czemu ułatwia kontakty intymne
Drobnocząsteczkowy kwas hialuronowy zawarty w produktach Mucovagin wytwarzany jest przy wykorzystaniu procesów biotechnologicznych, jest czysty i biozgodny, nie zawiera składników dodatkowych, tj. parabenów, olejków i wyciągów roślinnych ani środków zapachowych. Wykazuje wysoki profil bezpieczeństwa. .
Uczucie niepokoju wiąże się z brakiem poczucia bezpieczeństwa. W czasie perimenopauzy za niepokój odczuwany bez zewnętrznej przyczyny odpowiadają wahania poziomu żeńskich hormonów, podobnie jak za inne objawy ze strony układu nerwowego: lęk i depresję (patrz: L jak lęk i D jak depresja). Niepokój wywołuje też sam fakt zbliżającej się menopauzy – w powszechnym przekazie wiąże się ona z utratą kobiecości i atrakcyjności, a także ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na choroby przewlekłe i nowotwory.
Osteoporoza, czyli rzeszotnienie kości, to choroba, w której dochodzi do zmniejszenia gęstości kości, w efekcie czego stają się one kruche i podatne na złamania.Przyspieszona demineralizacja kości w okresie okołomenopauzalnym związana jest z niedoborem estrogenu, który pełni rolę ochronną dla kości.
Poty towarzyszą, podobnie jak czerwienienie twarzy (patrz: C jak czerwienienie twarzy), uderzeniom gorąca (patrz: U jak uderzenia gorąca). Te wywołują reakcję układu krwionośnego i nerwowego: naczynia krwionośne rozszerzają się, tętno podwyższa, gruczoły potowe zaczynają mocniej pracować, przez to skóra staje się mokra i kobieta odczuwa gwałtowne ochłodzenie ciała.
Zaburzenia równowagi hormonalnej, w tym estrogenu, progesteronu i testosteronu, wpływają na chemię mózgu (patrz: L jak lęk i D jak depresja), stąd odczuwana przez wiele kobiet większa drażliwość, skłonność do irytacji, przygnębienia i silnych emocji. Te mogą się zmieniać diametralnie nawet w ciągu jednego dnia.
Ponad połowa kobiet ostmenopauzalnych cierpi na suchość pochwy – odczuwają pieczenie, świąd, napięcie, ból i dyskomfort przy współżyciu. Spowodowane jest to przez spadek estrogenu, za czym idzie ścienianie błony śluzowej pochwy, zmniejszenie ilości wydzieliny i spadek poziomu nawilżenia pochwy. Wysuszona błona śluzowa jest bardziej podatna na podrażnienia i mikrouszkodzenia, a to prowadzi do rozwijania się infekcji (patrz: I jak infekcje intymne). Skutecznym wsparciem w nawilżeniu i ułatwieniu kontaktów intymnych jest kwas hialuronowy w formie żelu dopochwowego patrz: M jak Mucovagin).
Doświadczanie otarć i stanów zapalnych oraz brak nawilżenia sprawiają, że kobieta odczuwa stosunki jako bolesne i zaczyna ich unikać. Gdy dochodzi do tego spadek estrogenu, złe samopoczucie, stres, problem z akceptacją zmieniającego się ciała, kobieta zaczyna doświadczać spadku libido.
W okresie perimenopauzy tycie najczęściej spowodowane jest przez spadek poziomu estrogenu. To on powoduje magazynowanie tłuszczu i spowalnia jego metabolizm. Zmiana stylu życia na mniej ruchliwy i zmiany w nawykach żywieniowych (częstsze sięganie po słodkie przekąski) również przyczyniają się do tycia.
Uderzenia gorąca odczuwane są jako narastająca fala gorąca zakończona poceniem się i nagłym schłodzeniem. Można ich doświadczać od kilku do kilkudziesięciu dziennie. Często towarzyszy temu czerwienienie twarzy (patrz: C jak czerwienienie twarzy) i kołatanie serca (patrz: Kołatanie serca). Eksperci nie do końca są pewni, co jest przyczyną uderzeń gorąca i zlewnych potów, ale jedna z teorii mówi, że to przez zmiany w podwzgórzu wywołane przez niedobór estrogenu (podwzgórze to obszar mózgu, który reguluje temperaturę ciała).
Kolagen jest najbardziej powszechnym białkiem w ludzkim organizmie. Znajduje się w kościach, mięśniach, skórze i ścięgnach. Jest głównym składnikiem tkanki łącznej. Wpływa na elastyczność i nawilżenie skóry. Badania wykazują, że nasza skóra traci około 30 proc. kolagenu w ciągu pierwszych 5 lat klimakterium, potem proces ten zwalnia i przez następne 20 lat tracimy 2 proc. kolagenu rocznie[1]. Na syntezę kolagenu ma wpływ estrogen – jego niedobór sprawia, że kolagen zmienia swoje właściwości. Włókna kolagenowe stają się cieńsze i mniej elastyczne. W wieku 60 lat już nie produkujemy własnego kolagenu.
Przejściu menopauzalnemu często towarzyszy odczuwanie zmęczenia – sprzyjają temu bóle kości i mięśni, niedostatek snu, przepracowanie. Kobiety menopauzalne to często reprezentantki pokolenia „kanapki” (sandwich generation) – aktywne zawodowo, a jednocześnie mające pod opieką nastoletnie dzieci i starzejących się, schorowanych rodziców. To także kobiety, które często nie potrafią wyegzekwować czasu tylko dla siebie – jak wykazało badanie fundacji Sukces Pisany Szminką badania, 70 proc. Polek rezygnuje z takiego czasu, bo uważają, że inni ich potrzebują.
[1] L. Advincula de Araújo, F. Addor, P. M. Berardo Gonçalves Maia Campos „Use of silicon for skin and hair care: an approach of chemical forms available and efficacy” NCBI, 2016
